[Sol Invictus]
Solidus τoυ Κωνσταντίνου,
Ticinum
Οι στρατιωτικές επιτυχίες στην Ανατολή γύρω στο 272 αποδόθηκαν από τον αυτοκράτορα Αυρηλιανό στο θεό Ήλιο και στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του ο Αυρηλιανός καθιέρωσε το συγκεκριμένο θεό (τον Αήττητο Ήλιο-Sol Invictus) ως Κύριο της αυτοκρατορίας: έχτισε ένα ναό προς τιμήν του, έκοψε νομίσματα που έφεραν την εικόνα του αυτοκράτορα να δέχεται τη βασιλική σφαίρα απευθείας από τον Δία και δημιούργησε μια νέα τάξη συγκλητικών-ιερέων αφιερωμένων στη λατρεία του.
Η εικόνα του Αήττητου Ήλιου χαράχτηκε από κει και πέρα στη θρησκευτική συνείδηση. Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί της εκκλησίας Ευσέβιος* και Λακτάντιος**, ο Μ. Κωνσταντίνος, πριν τη μάχη της Μουλβίας γέφυρας το 312, είδε σε ένα όραμα τα διασταυρωμένα ελληνικά γράμματα Χι και Ρω και ένα σταυρό πάνω στον δίσκο του ήλιου.Όπως περιγράφει ο Ευσέβιος, ο μελλοντικός αυτοκράτορας είχε διαβάσει τις λέξεις "in hoc [signo] vinces"( "τούτῳ [σημείῳ]νίκα" , όπου το σημείο-σύμβολο ήταν ο χριστιανικός σταυρός). Ὀπως ο Αυρηλιανός πριν από αυτόν, ο Κωνσταντίνος απέδωσε τον οιωνό στο Θείο Ον - που στην προκειμένη περίπτωση ήταν μια σύνθεση του Αήττητου Ήλιου και του χριστιανικού Θεού. Η αλληλογραφία του Κωνσταντίνου αποκαλύπτει πως δεν τον απασχολούσε ιδιαίτερα η διάκριση ανάμεσα στα δύο: τα νομίσματά του δήλωναν την αφοσίωσή του στο θεό Ήλιο, ωστόσο ο ίδιος δεν επανέλαβε τις διώξεις κατά των χριστιανών και έτσι οι τελευταίοι τον θυμούνται ως ελευθερωτή τους. Ωστόσο , η συμβολική δύναμη του ήλιου φαίνεται από το γεγονός ότι το 325, που βασίλευε ακόμα ο Κωνσταντίνος, οι χριστιανοί επίσκοποι στη Νίκαια ορίζουν τη δύναμη του Χριστού και τη σχέση του με τον πατέρα θεό ως "φῶς ἐκ φωτός, Θεός ἀληθινός ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ". Ακόμη πιο παραστατικά, ένα από τα πρώτα μωσαϊκά (του 300 μ.Χ. περίπου) γνωστό ως ο "Χριστός ήλιος" στο μαυσωλείο κάτω από τον Άγιο Πέτρο στη Ρώμη δείχνει έναν ένδοξο Χριστό που έχει αφομοιώσει τα χαρακτηριστικά του θεού Ήλιου' στο αριστερό του χέρι κρατά μια σφαίρα και, όπως ο Απόλλωνας, οδηγεί μια άμαξα που τη σέρνουν άλογα' κλήματα περιβάλλουν την κεντρική μορφή - αναφορά στο ζωοδότη οίνο του Διονύσου αλλά επίσης και στον Χριστό, την αληθή άμπελο, του οποίου τη "ζωή" κοινωνούν οι πιστοί στην ευχαριστία.
* Ο Ευσέβιος ο Καισαρείας, ή Ευσέβιος της Καισάρειας, ( περ. 275-339) , υπήρξε επίσκοπος της Καισάρειας της Παλαιστίνης και ιστορικός. Αναφέρεται ως ο πατέρας της εκκλησιαστικής ιστορίας λόγω του έργου του, της καταγραφής της ιστορίας στις απαρχές της Χριστιανικής εκκλησίας, που είναι γνωστό ως Εκκλησιαστική Ιστορία.
**O Λoύκιος Καίλιος (ή Καικίλιος) Φιρμιανός Λακτάντιος ( 240-327) ήταν από τους πρώτους χριστιανούς. Ονομάστηκε και «Χριστιανός Κικέρων» λόγω της ρητορικής του δεινότητας.
Πηγή:Πορφύριος, Κατά Χριστιανών, θύραθεν εκδόσεις, 2000 (κεφ. Β, Joseph Hoffman, Eπίλογος)
Η εικόνα του Αήττητου Ήλιου χαράχτηκε από κει και πέρα στη θρησκευτική συνείδηση. Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί της εκκλησίας Ευσέβιος* και Λακτάντιος**, ο Μ. Κωνσταντίνος, πριν τη μάχη της Μουλβίας γέφυρας το 312, είδε σε ένα όραμα τα διασταυρωμένα ελληνικά γράμματα Χι και Ρω και ένα σταυρό πάνω στον δίσκο του ήλιου.Όπως περιγράφει ο Ευσέβιος, ο μελλοντικός αυτοκράτορας είχε διαβάσει τις λέξεις "in hoc [signo] vinces"( "τούτῳ [σημείῳ]νίκα" , όπου το σημείο-σύμβολο ήταν ο χριστιανικός σταυρός). Ὀπως ο Αυρηλιανός πριν από αυτόν, ο Κωνσταντίνος απέδωσε τον οιωνό στο Θείο Ον - που στην προκειμένη περίπτωση ήταν μια σύνθεση του Αήττητου Ήλιου και του χριστιανικού Θεού. Η αλληλογραφία του Κωνσταντίνου αποκαλύπτει πως δεν τον απασχολούσε ιδιαίτερα η διάκριση ανάμεσα στα δύο: τα νομίσματά του δήλωναν την αφοσίωσή του στο θεό Ήλιο, ωστόσο ο ίδιος δεν επανέλαβε τις διώξεις κατά των χριστιανών και έτσι οι τελευταίοι τον θυμούνται ως ελευθερωτή τους. Ωστόσο , η συμβολική δύναμη του ήλιου φαίνεται από το γεγονός ότι το 325, που βασίλευε ακόμα ο Κωνσταντίνος, οι χριστιανοί επίσκοποι στη Νίκαια ορίζουν τη δύναμη του Χριστού και τη σχέση του με τον πατέρα θεό ως "φῶς ἐκ φωτός, Θεός ἀληθινός ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ". Ακόμη πιο παραστατικά, ένα από τα πρώτα μωσαϊκά (του 300 μ.Χ. περίπου) γνωστό ως ο "Χριστός ήλιος" στο μαυσωλείο κάτω από τον Άγιο Πέτρο στη Ρώμη δείχνει έναν ένδοξο Χριστό που έχει αφομοιώσει τα χαρακτηριστικά του θεού Ήλιου' στο αριστερό του χέρι κρατά μια σφαίρα και, όπως ο Απόλλωνας, οδηγεί μια άμαξα που τη σέρνουν άλογα' κλήματα περιβάλλουν την κεντρική μορφή - αναφορά στο ζωοδότη οίνο του Διονύσου αλλά επίσης και στον Χριστό, την αληθή άμπελο, του οποίου τη "ζωή" κοινωνούν οι πιστοί στην ευχαριστία.
* Ο Ευσέβιος ο Καισαρείας, ή Ευσέβιος της Καισάρειας, ( περ. 275-339) , υπήρξε επίσκοπος της Καισάρειας της Παλαιστίνης και ιστορικός. Αναφέρεται ως ο πατέρας της εκκλησιαστικής ιστορίας λόγω του έργου του, της καταγραφής της ιστορίας στις απαρχές της Χριστιανικής εκκλησίας, που είναι γνωστό ως Εκκλησιαστική Ιστορία.
**O Λoύκιος Καίλιος (ή Καικίλιος) Φιρμιανός Λακτάντιος ( 240-327) ήταν από τους πρώτους χριστιανούς. Ονομάστηκε και «Χριστιανός Κικέρων» λόγω της ρητορικής του δεινότητας.
Πηγή:Πορφύριος, Κατά Χριστιανών, θύραθεν εκδόσεις, 2000 (κεφ. Β, Joseph Hoffman, Eπίλογος)